زیگ‌زاگ– «وارونه‌ها» مجموعه‌ای از طراحی‌های «توکا نیستانی» است که از ۱۶ تا ۲۷ آذر ماه ۱۳۸۶ به نمایش درآمده است. عناصر و محتوای این طراحی‌ها انسان‌ها و حیواناتی هستند که به صورت وارونه و سر و ته کشیده شده‌اند. گفت‌وگوی کوتاهی که می‌خوانید در گالری هما، مکان نمایش این مجموعه انجام گرفته است:
نسخه شنیداری این گفت‌وگو را بشنوید
برای مشاهده برخی از آثار مجموعه «وارونه‌ها» این‌جا کلیک کنید
– این چندمین نمایشگاهی هست که برگزار می‌کنید؟
• سال گذشته دو نمایشگاه برگزار کردم. یک نمایشگاه تکی از طراحی‌هایی که در کافه می‌کشیدم و یک نمایشگاه دو نفره با یکی از دوستانم فرهاد فروتنیان. این نمایشگاه، سومین نمایشگاه جدی‌ام محسوب می‌شود.
– منظورتان از نمایشگاه جدی چیست؟ مفهومی مقابل نمایشگاه شوخی؟
• نه مقابل شوخی نیست. زمانی هست که شما مثلاً با یک گروه ۱۵ یا ۲۰ نفره با یک یا دو کار نمایشگاهی برگزار می‌کنید. به نظرم آن یک نمایشگاه جدی نیست چون کسی نمی‌تواند با دیدن مثلاً دو تا کار در میان تعداد زیادی اثر، قضاوت درستی روی کارتان داشته باشد. ولی وقتی نمایشگاهی یک یا دو نفره دارید و یک مجموعه‌ای از کارها را نشان می‌دهید، خط سیر فکریتان را نشان می‌دهید. نوع کار کردن و نگاهتان را نشان می‌دهید. فکر می‌کنم از این بابت این تیپ نمایشگاه‌ها جدی‌تر هستند. اگر نگاه کنید، می‌بینید که من در میان کارهایم تقریباً همه چیز از بد و خوب دارم. عادت هم ندارم که برای نمایشگاه از بین کارهایم سوا کنم. فکر می‌کنم در هر نمایشگاه انفرادی‌ام، آن چیزی که واقعاً هست، قابلیت‌ها و نقطه‌ضعف‌هایی که دارم، قابل مشاهده است و حق مردم هست که ببینند. یک خط سیری دارم از بد به متوسط و به زعم من خوب. از تمام خط سیرم در این مجموعه یک یا دو کار دارم. از این بابت، این نوع نمایشگاه‌ها را دوست دارم.
– افکار عمومی بیشتر شما را به عنوان یک کارتونیست می‌شناسند. چطور شده که این بار آثار کارتونی‌تان را تفکیک کردید و در این نمایشگاه ارائه نکردید؟
• من طراحی را دوست دارم. یعنی همیشه یک بخشی از مشغولیت ذهنی من طراحی بوده. وقتی هم به عنوان کارتونیست کار می‌کنم، طوری کار می‌کنم که بتوانند تشخیص دهند من یک قابلیت‌هایی در طراحی دارم. برای من این مسأله مهم است. فکر کردم این هم فرصتی است برای این‌که در این زمینه کار کنم. یک مقدار هم از دست همکارها و هم‌صنفی‌هایم دلخور هستم و دلم هم می‌خواست که حداقل از نظر فضای فکری کمی فاصله بگیرم.
– به عنوان بیننده نه یک کارشناس به نظرم می‌رسد که در این طراحی‌ها اغراقی وجود دارد که در یک کارتون می‌بینیم. این واقعیت دارد؟
• واقعیت همین است. بالاخره اغراق کردن بخشی از وجود من شده و شما در زندگی و در حرف زدن من هم می‌توانید این اغراق‌ها را ببینید.
– چرا تمام عناصر این تابلوها اعم از حیوانات و انسان وارونه هستند؟
• این موضوع را باید به ناخودآگاه خودم ارجاع بدهم. یک جورهایی فضای ذهنی‌ام را نشان می‌دهد. شاید فضای ذهنی‌ام وارونه هست. بیشتر می‌خواستم آدم‌های در حال سقوط را بکشم. موجودات در حال سقوط و جهان در حال سقوط را. بعد این وارونگی تعمیم پیدا کرد در تمام کارها. دیدم در حال تبدیل به یک مجموعه است. همین مجموعه را جمع کردم به عنوان کار. وقتی یک کارتونیست می‌خواهد یک نمایشگاه طراحی بگذارد و طنز به آن صورت در کارش دخیل نیست، ممکن است بقیه مردم با کمی سوءظن به قضیه نگاه کنند و حتی با سوءظن برای دیدن نمایشگاه بیایند و بالاخره دنبال یک رد پای ثابت و همیشگی من بگردند. خواستم آن بخش از وجودم را، آن بخش از زندگی طراحی‌ام را در تِمی که انتخاب می‌کنم و در طنزی که در عنوان نمایشگاه و نگاهم به دنیا است، نشان بدهم. می‌خواستم هم جواب کارتونیست‌ها و طنزپردازان را به نوعی داده باشم و هم جواب طراحان را.
– این «جواب» را در پاسخ به چه سؤالی داده اید؟
• سؤال من این بود که وقتی لحظه «برخورد» فرا برسد، چه اتفاقی می‌افتد؟ اینها همه لحظاتی پیش از برخورد (موجودات در حال سقوط) با زمین هست. چند ثانیه آخر قبل از برخورد است یا درست لحظه‌ای که خورده‌اند زمین، ولی هنوز حسش نکرده‌اند.
توکا نیستانی
متولد ۱۳۳۹ شاهرود، طراح، کارتونیست و معمار، فعالیت حرفه‌ای خود را در سال ۱۳۵۸ با «کتاب هفته» آغاز کرد. همکاری با بیش از ۵۰ نشریه طی ۲۸ سال گذشته در کارنامه او ثبت شده است. او منتخب دو دوره از جشنواره مطبوعات کشور در سال‌های ۸۰ و ۸۱، برنده هشت جایزه بین‌المللی کاریکاتور و داور سه دوره از دوسالانه‌های بین‌المللی کاریکاتور تهران، دو دوره جشنواره مطبوعات و بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کاریکاتور آیدین دوغان ترکیه و جشنواره‌های داخلی و خارجی دیگر بوده است.
* تیتر برگرفته از نام وبلاگ توکا نیستانی است.
سایت‌های مرتبط:
– سایت رسمی توکا نیستانی
– وبلاگ توکای مقدس
– سایت گالری هما