گمانه، سایتی برای مبارزه با شایعه

setadشایعه عبارت است از یک گزاره ویژه و گمانی که ملاک‌های اطمینان‌بخش رسیدگی در آن وجود نداشته باشد. شایعه معمولاً به صورت شفاهی از فردی به فرد دیگر انتقال می‌یابد اما دنیای مجازی امروزه فضایی را به وجود آورده تا شایعه به سرعت خبر و حتی سریع‌تر از آن منتشر شود.

هر چه اهمیت موضوع برای یک جامعه زیادتر باشد و هر چه برای آنان ماجرا مبهم‌تر باشد، میزان رواجش در آن جامعه بیشتر خواهد بود و در هر مرحله با تحریفاتی که روی آن صورت می‌گیرد و به اصطلاح خودمانی یک کلاغ و چهل کلاغ شدنش تبدیل به محصولی می‌شود که در یک فضای بی‌خبری و در نتیحه رسانه‌های غیرمعتبر، خریدار بسیاری خواهد داشت.

درباره شایعه کتاب‌هایی هم نوشته شده که می‌توان از آنها به روان‌شناسی شایعه اشاره کرد. این نوشته ویکی‌پدیا و این نوشته‌ای با عنوان دروغ‌هایی که اینترنت به من آموخت از ناصر خالدیان می‌تواند برای علاقمندان جالب باشد.

اما برای مقابله با شایعه‌هایی که این روزها با کمک فیس‌بوک بسیار گسترش یاقته‌اند، چند وقتی است که یک صفحه فیس‌بوکی با نام ستاد مبارزه با چرندیات فعال است که سعی می‌کند با مستندات و ادله متعدد این شایعه‌ها را خنثی کند. حالا این صفحه که تا کنون بیش از ۶۰ هزار لایک گرفته است، وب‌سایتی راه‌اندازی کرده با نام گمانه.

گمانه و ستاد مبارزه با چرندیات بسیار ارزشمندند و تلاشی هستند برای ایجاد شفافیت در حوزه رسانه‌های اجتماعی. رسانه‌هایی که هنوز ساختار تعریف‌شده مشخصی ندارند، هنوز در آزمون و خطایند و رفتار جامعه با آنها چارچوب مشخصی ندارد.

 

gomaneh

 

امیدوارم که این سایت بدون عجله در انتشار مطالبش و افزایش دقت و صحت همچنان به کارش ادامه دهد و به همگان کمک کند تا واقعیت را بهتر دریابند.

از خبرسازی تا خبرسوزی

Newspaperهفته‌نامه چلچراغ– خبر چیست؟ این نخستین چیزی است که هر خبرنگار باید آن‌را بداند. اولین جمله‌ای که در بیشتر کتاب‌های آموزش روزنامه‌نگاری می‌توان دید همین پرسش است. بنابراین منطق حکم می‌کند که اگر کسی جواب آن‌را نداند، خبرنگار نامیده نشود.
پاسخ این پرسش البته با در نظر گرفتن استانداردهای مختلفی که در جهان وجود دارد متفاوت است اما در بیشتر آنها می‌توان پاسخی شبیه به این را دید: خبر پیامی است که دارای هفت ارزش خبری باشد: دربرگیری، شهرت، برخورد، استثنا، فراوانی ، مجاورت، تازگی. یک جمله معروف در شناختن یک خبر وجود دارد. می‌گویند اگر سگی انسان را گاز بگیرد، این یک خبر نیست اما اگر انسانی یک سگ را گاز بگیرد حتماً با یک خبر مواجه شده‌ایم.
اما یک خبرنگار باید بتواند خبر را از شایعه تشخیص دهد. مخاطبان انتظار دارندکه یک رسانه مرز بین شایعه و اطلاعات ثابت‌شده را مشخص کند. در واقع رسانه با این کار اعتماد مخاطبش را جلب می‌کند.
باید در نظر داشت که در این میان اشتباه هم ناگزیر است. بسیاری از رسانه‌های خارجی هم چنین اشتباهاتی می‌کنند. اما اشتباهات فردی ممکن است باعث شود تا جان عده‌ای به خطر بیافتد بنابر این یک رسانه تا حد امکان نباید اشاعه‌دهنده شایعه باشد و در صورت پی بردن به اشتباه سریعاً آن‌را تصحیح کند.

ادامه

برنا نیوز چه چیزی را تکذیب می‌کند؟

نمی‌دانم چرا وقتی اشتباه می‌کنیم، حاضر نیستیم اشتباهمان را بپذیریم! این خبرنامه‌ها و سایت‌های خبری و تحلیلی که راه به راه سر و کله‌شان مثل قارچ سبز می‌شود، حتی این‌قدر توانایی قبول یک اشتباه خود را ندارند، این است که به جای عذرخواهی و توبیخ فرد متخلف سعی می‌کنند ماجرا را به نحو دیگری دور بزنند.
اشتباه یک امر اجتناب‌ناپذیر است اما به هیچ‌وجه نباید تبدیل به عادت شود. خبرگزاری‌های معتبر دنیا با ده‌ها سال سابقه هم دچار اشتباه می‌شوند اما پس از اثبات آن را می‌پذیرند. حالا که برنا نیوز این اشتباه را مرتکب شده است و بدون یک تحقیق ساده در حد «گوگل کردن» خبری را که مرجعش نامعلوم بوده، به نقل از واحد مرکزی خبر و با تعویض نام به نام خود منتشر کرده است (حالا کاری به واحد مرکزی خبر که در واقع اتاق خبر و مهم‌ترین بخش صدا و سیما است، نداریم) به جای آن‌که بیاید و اعتراف کند به اشتباهش آمده این تکذیبیه را نوشته:

ادامه

فرزندان پینوکیو

Google TiSPتوضیح: قبل از خواندن این مطلب بهتر است بگویم که مدتی است که از سیزده‌بدر گذشته و تبش فروکش کرده. تقریباً همزمان با دروغ‌های آوریل این مطلب را نوشتم و منتظر ماندم تا در چلچراغ چاپ شود و بعد در سایت بگذارم، این است که الان می‌خوانیدش. به هر حال خروسی و بی‌محلی‌مان را بر ما ببخشایید!
هفته‌نامه چلچراغ– دروغ‌گویی رسم پسندیده‌ای نیست هر چند علی رغم تمام حرف و حدیث‌هایی که در مذمت آن گفته شده، روزی نیست که دروغی نشنویم. با این وجود یک روز را برای دروغ گفتن مجاز دانشته‌اند و آن روز «اول آوریل» است که این رسم (با یک روز تأخیر) روز سیزدهم فروردین در میان ایرانیان هم برگزار می‌شود و در سال‌های اخیر معمول‌تر شده است.
دروغ‌های سیزده در میان شرکت‌های بزرگ و رسانه‌های خبری محبوبیت بیشتری دارد. شاید به این خاطر که بنابر تعریف کاری خود مجبورند در تمام سال اخبار دقیق و واقعی را منتشر کنند و در این روز تلافی تمام عقده‌های فرو خورده خودشان را در می‌آورند.
امسال هم پر بود از اخبار جالب و دروغی که بعضی از آنها سر و صدای زیادی کرد و جنجال هم آفرید. معروف‌ترین و جنجالی‌ترین این دروغ‌ها را بخوانید به ترتیب اهمیت بخوانید که از این منبع ترجمه شده‌اند.

ادامه

پیک‌ایران و اشاعه دروغ‌های اینترنتی

امروز از رادیو فردا با من تماس گرفتند تا درباره خبری که پیک‌ایران منتشر کرده است، بپرسند. متن خبر را خودتان بخوانید: شرکت مخابرات ایران از هفدهم تیرماه به طور نامحسوس اقدام به جمع‌آوری اطلاعات کاربران اینترنتی کرده است!
نگاهی سطحی به خبر فوق امکان دارد خواننده را دچار وحشت کند. چیزی که سازمان مخابرات ایران با انجام سیاست‌های نادرست خود به آن دامن زده است. اما نکته‌ای که در این خبر و با نگاهی عمیق‌تر به چشم می‌آید چیزی نیست جز اشاعه یک دروغ اینترنتی بزرگ! البته به‌تر است بگویم اشاعه بزرگ یک دروغ اینترنتی!
این خبر و خبرهای مشابه آن در اصطلاح Hoaxes خوانده می‌شوند. پیام‌هایی خبری که توسط یک فرد تولید می‌شوند و به راحتی و به توسط مسنجر و ایمیل به صورت درختی اشاعه پیدا می‌کنند.
بگذارید این خبر را کالبدشکافی کنیم و به چند گاف مشخص‌تر آن نگاهی بیاندازیم. در متن این خبر آمده است:

از روز هفدهم تیر ماه شرکت مخابرات ایران اقدام به ارسال پست الکترونیکی با موضوع: «اینترنت مجانی» برای کاربران خدمات پست الکترونیکی یاهو در ایران کرده است. هنگامی که صاحب پست الکترونیکی اقدام به باز نمودن ایمیل با موضوع مزبور می‌کند به طور اتوماتیک و غیرقابل بازگشتی نرم‌افزاری با حجم ۳۲۰ کیلوبایت روی کامپیوتر شخص پیاده می‌شود .این نرم‌افزار کلیه مطالبی را که کاربر بر روی کامپیوتر خود -هنگام آنلاین بودن و استفاده از اینترنت- تایپ می‌کند را جمع‌آوری و هر بیست دقیقه یک بار اقدام به فرستادن آن برای این آدرس الکترونیکی می‌کند: [email protected]
شایان ذکر است که ایمیل فوق‌الذکر با موضوع «اینترنت مجانی» نیز از همین آدرس ارسال می‌شود.
لذا به همه‌ی کاربرن اکیدا توصیه می‌شود از باز کردن هر گونه پست الکترونیکی با موضوع اینترنت مجانی یا موضوعات مشابه از یک سو و اصولا باز کردن ایمیل‌های ناشناس با منشا و سرچشمه‌‌ی فارسی جدا خودداری کنند.

ادامه