روند تکاملی تعالی سازمانی

کیفیت نقطه شروعی برای رسیدن به تعالی سازمانی است. نزدیک به یک‌صدسال است که در کشورهای توسعه یافته، کیفیت بر تمامی فعالیت‌های ساخت و تولید نظارت دارد. در این مدت مفاهیم متعددی از کیفیت به طور متناوب ظهور و افول کرده است. برای این که بتوان سیر تکاملی کیفیت را پی گرفت می‌توان آن را در سیر تکاملی کیفیت شرکت‌های برتری که رهبری بازارهای جهانی را برعهده دارند مشاهده نمود. اصولاً کیفیت، چهار مفهوم تطبیقی یا چهار سطح را به ترتیب زیر سپری کرده و نهایتاً به تعریف کسب وفاداری مشتری رسیده است:
• تطبیق با استاندارد Fitness to standard
• تطبیق برای کاربرد Fitness to use
• تطبیق با هزینه Fitness to cost
• تطبیق با نیازهای پنهان Fitness to latent requirement

برای اینکه در مسیر تعالی سازمانی موفق باشیم و بتوانیم فاصله تا هدف را تشخیص دهیم، می‌توان از الگوهای تعالی نظیر EFQM و MBNQA استفاده کرد.
الگوهای تعالی، جوایزی را نیز برای تشویق سازمان‌ها در نظر گرفته‌اند که به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌کنیم:

۱- جایزه مالکوم بالدریج Malcolm Baldrige Award
در سال ۱۹۸۷ دولت آمریکا به منظور ترغیب سازمان‌های آمریکایی برای موفقیت در بازارهای رقابتی جایزه ملی مالکوم بالدریج را بنیان نهاد. اهدافی که این جایزه دنبال می‌کند عبارت است از:

• شناسایی افراد و سازمان‌هایی که در زمینه اعتلای سطح کیفیت اقلام به نوآوری و خلاقیت نموده و موفقیت‌های قابل توجهی نیز کسب کرده‌اند.
• انتشار و ترویج اطلاعات مربوط به خلاقیت‌ها و نوآوری‌های انجام شده برای سایر سازمان‌ها به عنوان الگوهای عالی یافته.
• افزایش آگاهی‌ها درباره روش‌های بکار رفته در زمینه تحقق کیفیت.
• ترویج فرهنگ بهبود و افزایش بهره‌وری.

۲- جایزه ملی کیفیت اروپایی EFQM
در اواخر دهه ۹۰-۱۹۸۰ شرکت‌های برجسته اروپای غربی اقدام به تاسیس بنیاد کیفیت اروپا نهاده و با توجه به ابتکارهای ژاپن و آمریکا آنها نیز نیاز به ارتقای کیفیت و تعالی سازمان‌های اروپایی را احساس کردند. در نتیجه در سال ۱۹۹۲ جایزه کیفیت EFQM را بنیان نهادند. اهداف اصلی که این بنیاد دنبال می‌کرد عبارت است از:

• فراگیر کردن کیفیت
• دست‌یابی به قابلیت رقابتی بیشتر
• افزایش مسئولیت اجتماعی برای سازمان‌ها
• افزایش رضایت عموم از عملکرد سازما‌ن‌ها

جایزه‌های ملی کیفیت

1. جایزه ملی دمینگ – ۱۹۵۱
2. جایزه مالکوم بالدریج – ۱۹۸۷
3. جایزه کیفیت استرالیا – ۱۹۸۸
4. جایزه کیفیت ژاپن – ۱۹۹۷
5. جایزه ملی کیفیت اروپا – ۱۹۹۲
6. جایزه ملی کیفیت نیوزلند – ۱۹۹۳
7. جایزه تعالی سازمانی تاتا (هندوستان)
8. جایزه کیفیت سوئیس
9. جایزه کیفیت ایتالیا
10. جایزه کیفیت دوبی
11. جایزه کیفیت فرانسه MFQ
12. جایزه ملی کیفیت راجیو گاندی
13. جایزه کیفیت بریتانیا
14. جایزه ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی ایران

وزارت صنایع و معادن ایران نیز اقدام به پیاده‌سازی طرح جایزه ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی نموده است. اهداف اصلی آن ایجاد فضای رقابتی جهت تعالی سازمان‌ها، تشویق آنها برای انجان عملیات خودارزیابی و شناخت نقاط قوت و نواحی قابل بهبود خود، ایجاد فضای لازم برای تبادل تجربیات موفق سازمان‌ها می‌باشد. این مدل معیارهای نه‌گانه EFQM را پوشش می‌دهد.

جوایز و لوح‌هایی که به سازمان‌های متعالی اهدا می‌شود به شرح زیر است:

1. گواهی تعهد برای تعالی
2. تقدیرنامه برای تعالی
3. تندیس بلورین
4. تندیس سیمین
5. تندیس زرین