تا حالا شده است که به فکر نوشتن دستهجمعی یک کتاب بیفتید؟ در نظر بگیرید که قرار است کتابی نوشته شود که نویسندگانش نامحدودند. یک دانشنامه یا دایرهالمعارف درباره همه چیز که هیچ محدودیتی برای نویسندگانش نباشد و هر کسی با هر سطحی از دانش بتواند به این کتاب مقالهای اضافه کند و یا مقالات دیگران را تصحیح و یا ویرایش نماید. چنین پروژهای با نام ویکیپدیا چهار سال است که بر روی اینترنت آغاز به کار کرده و هم اکنون در آن مقالات حدوداً به ۱۰۰ زبان از جمله زبان فارسی، منتشر میشوند.
اگر شما در ویکیپدیا دنبال چیزی بگردید که مقالهای دربارهاش نوشته نشده، صفحهای خالی جلوی شما باز میشود و شما میتوانید اطلاعاتتان درباره آن موضوع، در آن بنویسید و یک مدخل به مدخلهای ویکیپدیا اضافه کنید. در ضمن مقالات ویکیپدیا پر است از لینک. هم به صفحات دیگر ویکیپدیا هم به سایتهایی خارج از آن. شاید مطالب ویکیپدیا خیلی همهجانبه نباشند و اعتبارشان از مقالات دانشنامهای مانند بریتانیکا کمتر باشد ولی ویژگیهایی دارد که باعث میشود کاربرد ویکیپدیا تقریباً از همه دایرهالمعارفهای دیگر بیشتر باشد. دسترسی آنلاین و لینکهای متعدد داخل متن دو تا از این ویژگیها هستند. ویژگی دیگر ویکیپدیا تعداد پیوندهای زیاد آن است. کافی است تا یک اتفاق جدید بیفتد و یا یک کلمه جدید ایجاد شود. به راحتی میتوان در آن یک پیوند ایجاد کرد تا بلافاصله برایش یک صفحه جدید ایجاد شود و در نتیجه بتوان توضیحی را در وصف آن کلمه افزود.
ویکیپدیا پروژهای چندزبانه برای گردآوری دایرهالمعارفی جامع و با محتویات آزاد است. این پروژه (به زبان انگلیسی) از ژانویهی ۲۰۰۱ آغاز شده و اکنون ۱۱۳۷ مقاله به زبان فارسی دارد. بخش فارسی ویکیپدیا مدتی است که آغاز شده است، ولی برای برآورده شدن جامعیت آن نیاز به توجه بیشتری از سوی فارسیزبانان دارد. اما برای بهبود هر چه سریعتر آن ترجمه منابع خارجی موجود فکر درستی به نظر میرسد. درحقیقت اکنون مهمترین منبع فارسیزبانان برای کسب اطلاعات در زمینهی علوم تجربی استفاده از دستآوردهای علمی موجود -عموماً به زبان انگلیسی- میباشد. ویکیپدیا یک سایت است که قرار است بزرگترین دانشنامهای شود که به دست بشر ساخته شده است. پس برای تحقق این مفهوم چاره ای جز مشارکت همگانی نیست. ما فارسیزبانان نیز به عنوان کسانی که داعیه فرهنگی غنی را داریم، بهتر نیست در این پروژه مشارکت کنیم؟ راستی قوانین و مقررات این شهر چیست؟
فرهنگ شهروندی
هر شهری را آدابی است و هر مردمی را فرهنگی، ویکیپدیا شهری است که برای گسترش نیاز به شهروندانی آشنا به فرهنگ خود دارد، ویکیپدیای فارسی خود شهری کوچکتر و تازهبنا شده است، تمام تلاش این نوشته راهنمایی شما به منظور رشد در این شهر و تبدیل شدن به شهروندی بافرهنگ است. اگر خود را شهروند بافرهنگی در ویکیپدیا میدانید و پرسش پاسخدادهنشدهای در مورد فرهنگ کار در ویکیپدیا ندارید، خواندن این نوشته جز اتلاف وقت برای شما نخواهد داشت.
ساختار فکری-جهانبینی
شهروندان ویکیپدیا کسانی نیستند که برای هدف خاصی برنامهریزی شده باشند، ولی غالباً در مورد ویکیپدیا یکسان فکر میکنند و همگی به آزادی گردش اطلاعات معتقدند. از این رو تلاش دارند خود آگاه شوند و دیگران را نیز آگاه کنند، انسان را دارای تفکر میدانند و به فکرش احترام میگذارند، همه میدانند که هیچ نمیدانند ولی اندک دانستههای خود را با دیگران شریک میشوند و هر روز بر دانش خود اضافه میکنند. آنها دانش خود را با ترس در صندوقچه پنهان نمیکنند و میدانند که دانش کسی بر دیگری برتر نیست. شهروندان تمام دانش خود را عرضه میکنند و همه برابرند. در ویکیپدیا معاملهای در کار نیست، کسی نیز انتظار ندارد در مقابل اطلاعاتش چیزی دریافت کند. چیز مقدسی وجود ندارد، حتی دانش هم مقدس نیست. آنها پیش از انتشار اطلاعاتشان به نابودی آن ایمان دارند.
شهروندی
شهروندی در ویکیپدیا و زندگی بیدردسر در آن آسان است، به شرطی که نکاتی را همواره رعایت کنید، اینجا گفتگو از قانونهای سخت مذهبی یا روندهای دست و پاگیر اداری نیست، صحبت تنها دربارهی روشهایی است که کمک میکند شما زندگی بهتری در ویکیپدیا داشته باشید.
کار کنید
شهروند تنبل و بیتحرک را نمیشود شهروند دانست، کار شما را با تجربه کرده و به رشد فرهنگی شما کمک میکند، پس کار کنید، ولی هیچ کس انتظار کار طاقتفرسا از شما ندارد، خود نیز تلاش کنید خود را خسته نکنید، روزانه تنها دقایقی از وقت خود را صرف ویکیپدیا کنید، یک کار پیوسته و مداوم هرچند نیمه وقت به مراتب بهتر از یک کار کوتاه مدت و تمام وقت است، بسیارند کسانی که از روی هیجان و یا هر چیز دیگری زندگی خود را بر روی کاری میگذارند و بعد از مدتی به کلی دلسرد میشوند، تلاش کنید از این دسته نباشید.
به خود دروغ نگویید
اطلاعات خود را به دیگران عرضه کنید، فکر نکنید دانش شما بی ارزش است، کسانی منتظرند تا از نوشتههای شما استفاده کنند، قبل از انتشار نوشتهتان از درستی آن مطمئن شوید، اطلاعات نادرست دیگران را به دردسر خواهد انداخت و از ارزش کار شما نیز کاسته خواهد شد، هیچوقت اطلاعات دارای حق تألیف را بدون اجازهی مؤلف در ویکیپدیا منتشر نکنید، با این کار هم به خود دروغ گفتهاید و هم کاری ناسازگار با روح محتویات آزاد انجام دادهاید.
شهردار کیست؟ چه کسی مرا مدیریت میکند؟
ویکیپدیا شهری بدون شهردار است. هر شهروند شهردار خود است و فرهنگ شهروندان کارهای شهر را پیش میبرد، فرهنگ پیشکسوتانِ شهر، تازهواردان را کمک میکند، ولی ساختار ویکیپدیا اجازه نمیدهد کسی اعمال سلیقهی شخصی کند.
اطلاعات ناقص من به درد ویکیپدیا میخورد؟
هر اطلاعی، چه کوچک، چه بزرگ و چه حتی ناقص، به پیشرفت ویکیپدیا کمک خواهد کرد. تنها تلاش کنید اطلاعات درستی را منتقل کنید، چرا که اطلاعات غلط بدترین خطری است که ویکیپدیا را تهدید میکند، اگر تنها میدانید که نیوتن با خوردن سیبی بر سرش جاذبه را کشف کرد درنگ نکنید، صفحهی نیوتن را بیاورید و اطلاعات خود را در آن بنویسید: به مرور زمان یا خود شما و یا دیگران آن اطلاعات را تکمیل خواهند کرد.
من مترجم هستم، چگونه میتوانم به ویکیپدیا کمک کنم؟
شما میتوانید از جملهی بهترین شهروندان ویکیپدیا باشید. ویکیپدیا به زبانهای مختلفی نوشته شده است، میتوانید از مقالههای پربینندهی دیگر زبانها شروع کنید و آنها را به فارسی ترجمه کنید. اگر از منبعی به غیر از ویکیپدیا ترجمه میکنید، حتما یقین حاصل کنید که آن نوشته حق تألیف محدودکنندهای نداشته باشد، و یا از صاحب اثر اجازه بگیرید.
صد مقاله نوشتهام که همه پرخواننده بوده است، چرا کسی مرا تشویق نمیکند؟
منتظر تشویق نباشید، خودتان برای کار خود ارزش قائل باشید. به جای گشتن به دنبال پاسخی برای این پرسش، بهتر است مقالهی صدویکم را شروع کنید.
من هیچوقت انشای خوبی نداشتهام، دیگران مرا سرزنش نخواهند کرد؟
شهروندان ویکیپدیا همه از جایی شروع کردهاند، شما نیز نگران نباشید. مقالههای پر بیننده را بخوانید، تلاش کنید از شیوهی نگارش آنها یاد بگیرید و از شهروندانی که فکر میکنید نثر روانی دارند در مورد نوشتههای خود نظر بخواهید. فرهنگ آنها اجازه نمیدهد تنگنظرانه با شما برخورد کنند. به خوبی راهنماییتان خواهند کرد.
آیا ویکیپدیا مرا مشهور خواهد کرد؟
این خیالبافی است. اگر با این هدف شهروند شدهاید، نوشتههای ویکیپدیا از نظر نشر تحت توافقنامه FDL گنو هستند، این توافقنامه را بخوانید تا دریابید هیچ امیدی به این که از این طریق مشهور شوید وجود ندارد.
اطلاعات ناقص و نادرستی در مقالات پیدا کردهام، چه باید کرد؟
بهترین کار تصحیح، و تکمیل آنها است، چنانچه به اطلاعات خود مطمئن هستید قبل از تصحیح در صفحه بحث مربوطه توضیحات خود را ارایه کنید و سپس اقدام کنید، همچنین ویکینویسان همیشه بیطرفی را رعایت میکنند، بنابراین ممکن است مقالهای که بیطرفانه نوشته شده از دید شما حاوی اطلاعات غلط باشد، از این رو همیشه با دیدی بیطرفانه به مقالات نگاه کنید.
سخن آخر
یادتان باشد. تکمیل چنین پروژهای و مشارکت در آن بهترین راه تولید محتوای مفید به فارسی است. شاید بسیاری از شما هنگام جستوجو در موتورها به صفحاتی میرسید که جوابی در خور سؤال شما نداشته باشند. با تکامل صفحات ویکیپدیا این نتایج به حقیقت نزدیکتر خواهند شد. بهتر نیست بهجای چت کردنهای طولانی و بیثمر، گشت و گذارهای بیمورد در اینترنت، کلمات و مقالاتی به صفحات ویکیپدیا بیفزاییم؟ سر زدن به wikipedia.org شروع کاری است مفید. امتحان نمیکنید؟
بدون دیدگاه! نخستین کسی باشید که دیدگاهی مینویسد.