مانیگامی یا چگونه با پول تا کنیم

زیگ‌زاگ– یکی از بازی‌های کودکانه ساختن اشیایی چون نمکدان، کشتی، هواپیما و موشک کاغذی است.
چیزهایی که کودکان با کاغذ می‌سازند چیزی نیست جز «اوریگامی» که بیشتر مردم آن‌را می‌شناسند. آنها با هنر تا کردن کاغذ کم و بیش آشنا هستند. اوریگامی کلمه‌ای ژاپنی است که از دو واژه «Oru» به معنای تا کردن و «‌Kami» به مفهوم کاغذ تشکیل شده.
امروزه این هنر شاخه‌ها و کاربردهای متفاوتی پیدا کرده است. «مانیگامی» همان اوریگامی است که احجام به جای کاغذ، با پول کاغذی یا اسکناس درست می‌شوند.
«کاغذ تاشده» یک هنر سنتی در ژاپن است. هنرمند با تا زدن‌ها و الگوهای هندسی مختلف، منجر به ساخت اشکال و احجامی می‌شود که ما را به یاد حیوانات و اشیای گوناگون می‌اندازد. معمولاً هر یک از این طرح‌ها با یک صفحه کاغذ مربعی شروع شده و بدون بریدن کاغذ، ادامه می‌یابد.
احجامی که با اسکناس ساخته می‌شوند، در بسیاری مواقع جالب‌تر از احجام کاغذی هستند. نقش و نگارهای روی اسکناس‌ها باعث می‌شود تا هنرمندان مانیگامی اسکناس‌ها را به گونه‌ای تا کنند که نوشته‌ها و طراحی‌های روی آن در نقاط خاصی از احجام واقع شده و زیبایی دوچندانی به آن ببخشند.

برخی از این طرح‌ها با صورت‌هایی که روی اسکناس‌ها موجود است ساخته می‌شوند که شخصیت‌های روی آن با کمک تا، فیگور خاصی گرفته‌اند. در بیشتر تصاویری که از مانیگامی موجود است، چهره بدون تغییر مانده و سایر بخش‌های اسکناس به گونه‌ای تا شده‌اند که شکل کلاه، لباس و اشیاء دیگر را برای بیننده تداعی کند.
در انواع دیگر مانیگامی، بر اعداد، کادرها و گل‌های روی اسکناس تمرکز می‌شود و اشکالی متفاوت شبیه به حیوانات، اشیاء یا نمادهای دیگر به وجود می‌آید.

من افسانه‌ام
هنر اوریگامی مانند بسیاری از هنرهای دیگر شرق با افسانه‌ها آمیخته است و داستان‌های مختلفی را به دنبال می‌کشد.
در یکی از این داستان‌های واقعی آمده است که وقتی بمب اتمی در هیروشیما منفجر شد، «ساداکو ساساکی» نوزادی بیش نبود که در معرض تشعشعات رادیواکتیو قرار گرفت. او در ۱۲ سالگی به علت سرطان خون درگذشت در حالی‌که به یک افسانه ژاپنی معتقد بود. طبق این افسانه اگر کسی هزار درنای کاغذی بسازد خدایان یک آرزوی او را برآورده می‌کنند. او پیش از مرگ، بیش از هزار درنای کاغذی ساخت.
امروزه بسیاری از دانش‌آموزان ژاپنی و کشورهای دیگر برای یادبود ساداکو درناهای کاغذی می‌سازند و آن‌را به مزارش می‌فرستند.

تودرتوی زمان
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ساخت کاغذ از کشور چین سرچشمه گرفته و در قرن ششم میلادی در ژاپن گسترش پیدا کرده است.
ریشه‌های اوریگامی به طور دقیق شناخته‌شده نیستند. گفته می‌شود که نمونه‌های ابتدایی آن در تبت ساخته می‌شد و به افرادی تعلق داشت که در معباد زندگی می‌کردند. اما بعدها در ژاپن گسترش یافت و مدل‌هایی از آن که بیشتر طلسم‌هایی کاغذی بود به سامورایی‌ها متعلق بود. در قرن هجدهم ساخت درنای بزرگ با کاغذهای آبی‌رنگ مرسوم شد و البته اوریگامی تا تکامل امروزی‌اش فاصله زیادی داشت.
اوریگامی‌های باستانی ژاپن، از بریدن کاغذ در ساخت طرح (کیریگامی) و یا شروع کار با کاغذهای مستطیل، دایره اشکال دیگر نیز بهره می‌بردند.
این روش ادامه داشت تا تحولی که «آکیرا یاشیزاوا» (۱۹۱۱ – ۲۰۰۵) در این هنر به وجود آورد. او صدها مدل سه‌بعدی و کامل ساخت بدون آن‌که در آنها نیازی به برش و چسباندن باشد. او توانست این هنر را جهانی کند.
امروزه اوریگامی در کیهان‌شناسی، ریاضیات، زیست‌شناسی و علوم مهندسی و هوا-فضا کاربرد فراوانی یافته است.

اوریگامی در ایران
در ایران هم این هنر مورد توجه قرار گرفت. در دهه شصت برنامه‌ای با عنوان «کاغذ و تا» در برنامه ویژه کودکان از تلویزیون ایران پخش می‌شد که در آن روش‌های ساخت نمونه‌های ساده از اوریگامی به علاقمندان آموزش داده می‌شد.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم کاغذهای مخصوص را برای ساخت اوریگامی منتشر می‌کرد و ساخت اوریگامی یکی از سرگرمی‌های اعضاء در شعبه‌های متعدد این کانون بود.
تابستان سال ۸۶ دو فعالیت در زمینه اوریگامی شکل گرفت. اولین آنها یک دوره مسابقه اوریگامی بود که توسط دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار شد و دومین اتفاق کارگاه اوریگامی برای صد دانش‌آموز ایرانی بود که با حضور اساتید ژاپنی در فرهنگسرای ملل برگزار شد.
امروزه صدها وب‌سایت نمونه‌های متنوع اوریگامی و روش‌های ساخت آن‌را برای کاربران اینترنتی عرضه می‌کنند و روش‌های تا کردن کاغذ و ساخت این تندیس‌های کاغذی را می‌توان در کارگاه‌های آنلاین به سادگی آموخت.
تصاویر: ویکی‌پدیا تحت قانون کپی‌لفت