بی‌بی‌سی– یکی از فایل‌هایی که پس از هک شدن سایت کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه، توسط گروه انانیموس فاش شد، سندی است به نام «طرح گشایش» که در اسفند ماه ۱۴۰۰ برای اجرا در دانشگاه صنعتی شریف پیشنهاد شده است.
طرحی محرمانه، برای ایجاد یک شبکه داخلی در این دانشگاه، تا کاربران با سطوح دسترسی متفاوت به محتوای اینترنت دسترسی داشته باشند. شبکه‌ای که می‌توان آن را مدل آزمایشی «اینترنت طبقاتی» نام نهاد.
اینترنت طبقاتی چیست؟
اینترنت طبقاتی، اصطلاحی است برای دسترسی‌های متفاوت برای کاربرانی که در گروه‌های مختلف دسته‌بندی می‌شوند. به این ترتیب که سطح دسترسی هر گروه نسبت به گروه دیگر، کمتر یا بیشتر است.
چنین روشی در ایران پیش از این، در مقاطع مختلف اجرا شد. برای مثال در دوره وزارت محمدجواد آذری جهرمی، فیلترینگ برخی از سایت‌ها و خدمات، برای تعدادی از خبرنگاران برداشته شد تا آنها با آزادی بیشتری به شبکه متصل شوند و البته هم‌زمان امکان رصد عملکردشان نیز سهل شود.
اهداف و توجیه طرح گشایش چیست؟
در مقدمه سند منتشرشده، اهداف این طرح به دو بخش دانشگاهی و فرادانشگاهی تقسیم می‌شود.
از مجموعه اهداف دانشگاهی می‌توان به دسترسی به منابع غنی اما فیلترشده آموزشی چون یوتیوب و تشویق به افزایش حضور در فضای دانشگاه اشاره کرد. اما به نظر می‌رسد که اهداف فرادانشگاهی برای مجریان آن مهم‌تر باشد چرا که از دانشگاه شریف به عنوان آزمایشگاهی نام برده می‌شود تا پس از آزمون و خطا، امکان گسترش طرح به سراسر کشور فراهم آید.
علاوه بر اینها در توجیه اجرای طرح، ایجاد آمادگی برای مقابله با اینترنت فراملی ذکر شده که نشان می‌دهد طراحان آن، اینترنت فراملی را به عنوان یک تهدید و خطر در نظر داشته‌اند.
به عبارت دیگر، پیش‌بینی دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای، خطری است که متولیان کنترل این شبکه در ایران را وا داشته تا چنین طرحی را برای یک دوره آزمایشی پیاده و سپس آن را در سراسر کشور جاری سازند.
نتیجه این اجرای این طرح چیست؟
علاوه بر ایجاد سطوح دسترسی مختلف برای افراد که پیش‌تر به آن اشاره شد، این طرح می‌تواند به نوعی آزمایش طرح دیگری به نام سامانه شاهکار هم باشد.
در سال ۱۳۹۴ طرحی با عنوان “شبکه احراز هویت کاربران” در شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسید که به اختصار شاهکار نام گرفت. به موجب این طرح اپراتورها قبل از ارائه خدمات به مشترکان خود، باید از طریق این سامانه، هویت هر کاربر را بسنجند تا پس از احراز، او بتواند از فیلتر تعیین‌شده عبور کنند و تنها به میزان مشخصی از سرویس‌های شبکه دسترسی داشته باشند.
در طرح گشایش، روشی مشابه با سامانه شاهکار برای دسترسی کاربران دانشگاه شریف به شبکه، در نظر گرفته شده است. کاربر با “شناسه شریف” به شبکه دسترسی دارد و در یکی از گروه‌های هفت‌گانه زیر طبقه‌بندی شده است:
- اعضای هیأت علمی
- محققین و پسادکتری
- دانشجویان دکتری
- دانشجویان تحصیلات تکمیلی
- دانشجویان کارشناسی
- کارمندان
- سایرین
چرا دانشگاه شریف؟
ایمیل‌هایی که این سند به آن ضمیمه شده، بین رسول جلیلی، مهدی امیری، علیرضا زارعی رد و بدل شد‌اند.
رسول جلیلی رئیس دانشگاه صنعتی شریف و دانشیار دانشکده مهندسی کامپیوتر این دانشگاه و عضو شورای عالی فضای مجازی است. او یکی از بنیانگذاران و رئیس هیئت مدیره شرکت امن‌افزار گستر شریف است.
علیرضا زارعی، مدیر مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات و مهدی امیری، معاون مدیرکل نظارت بر فضای مجازی هستند.
با توجه به این که آقای جلیلی هم‌زمان رئیس دانشگاه شریف و مدیر یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های متولی سانسور و فیلترینگ اینترنت در ایران شمرده می‌شود، اجرای این طرح در دانشگاه شریف قابل درک خواهد بود.
آقای جلیلی در آبان ۹۲ به علت ارتباط یا نقشش در سانسور از سوی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا تحریم شد.
در بین سطور ایمیل‌ها چه می‌خوانیم؟
بسیاری از مواردی این طرح، با توجه به بیانات و سخنرانی‌های مسئولان در سال‌های اخیر، قابل حدس بود اما از بین سطور آن و ایمیل‌های رد و بدل شده، مفهوم واقعی برخی واژه‌ها عریان می‌شود. واژگانی که هرچند فعالان آزادی اینترنت برای توصیف آن‌چه در ایران می‌گذرد، به کار می‌بردند اما اشاره مستقیم مسئولان به آنها کمتر دیده می‌شد. اینترنت طبقاتی یکی از کلیدواژه‌های مهم این طرح است.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر پیشین فناوری اطلاعات، در شهریور ماه ۱۳۹۰ در مجلس توصیفی به کار برد که معنای همین عبارت بود. جملات و شیوه سخنرانی او در این جلسه به گونه‌ای بود که گویا در حال ارائه طرحی برای گشایش اینترنت و کاهش محدودیت‌هاست، در حالی که سمت و سویی کاملا مخالف آن داشت.
ظاهر بحث بر سر آزادی فروش فیلترشکن و ادامه دستورات به وزارت ارتباطات برای فیلتر کردنه اما نکته اصلی بخش اول این ویدیوست که درباره ایجاد سامانه‌ای است تا هویت همه کاربران رو موقع ارتباط به اینترنت مشخص کنه تا میزان فیلترینگ برای اقشار و مشاغل مختلف فرق کنه.pic.twitter.com/fLyudnJ9sp
— Nima Akbarpour نیما (@nima) September 2, 2019
اما برای مثال در ایمیل ارسالی علیرضا زارعی، رئیس مرکز فناوری ارتباطات و اطلاعات دانشگاه شریف به مهدی امیری، معاون مدیرکل نظارت بر فضای مجازی، در خصوص شفاف‌سازی، رفع ابهامات و تکمیل طرح گشایش، عبارت و واژه‌هایی چون «اینترنت طبقه‌بندی‌شده» و «امکان نظارت مستمر» به صراحت نمایان می‌شوند.
گامی دیگر برای جایگزینی فهرست سفید با فهرست سیاه
در فیلترینگ بر اساس فهرست سیاه، تنها وب‌سایت‌هایی که از نظر حاکم مشکل‌دار هستند، مسدود می‌شوند اما در فیلترینگ بر اساس فهرست سفید، دسترسی کاربران تنها به سایت‌هایی که در فهرست سفید آمده‌اند، مجاز است. در واقع جایگزینی عبارت “همه مجرمند مگر خلافش ثابت شود” با اصل “همه بی‌گناهند مگر خلافش ثابت شود”.
با توجه به این موارد هر چند طرح آزمایشی مذکور “گشایش” نام‌گرفته و ظاهرا برای دسترسی بیشتر کاربران به اینترنت، اما در واقع برای رصد دقیق فعالیت‌های کاربران طراحی شده و هم‌چون نام‌گذاری طرح “صیانت” معنایی متضاد آن‌چه دارد که واقعا در پی آن است.
بدون دیدگاه! نخستین کسی باشید که دیدگاهی می‌نویسد.